Γράφει η Ελένη Σαραντίτη | «Βιβλιοθήκη», Ελευθεροτυπία,
Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011 »»
Ιστορίες και χωρατά από τη Μικρά Ασία και τον ελλαδικό χώρο
Σειρά: Λαϊκός Πολιτισμός της Ανατολής,
μτφρ.: από τα τουρκικά-διασκευή: Φαρούκ Τουντζάι,
απόδοση στα ελληνικά: Μαρία Σκιαδαρέση,
φιλολογική επιμέλεια: Λουκία Στέφου,
εικόνες: Μάρια Μπαχά,
εκδόσεις Κέντρο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμού,
σ. 189, ευρώ 15
«Οι νεότεροι», διαβάζουμε στο σημείωμα των δημιουργών της έκδοσης, «να καταλάβουν πως υπάρχει κι ένα άλλο χιούμορ που, εκτός από διασκέδαση, προσφέρει και στοχασμό».
Δεν είναι πολύ μακρινή η εποχή που τα επαρχιακά πρακτορεία Τύπου δεν σταματούσαν να πωλούν εκείνα τα υπέροχα φυλλάδια με τις ιστορίες του Νασρεντίν. Ανάρπαστα γίνονταν. Τιμή προσιτή, γλώσσα ενίοτε σκαμπρόζικη, εικόνες πολύχρωμες, ιστοριούλες σύντομες και απολύτως κατανοητές, με έναν κεντρικό ήρωα που προσομοίαζε με εμάς. Δεν είναι μακρινή η εποχή, βεβαίως, είναι όμως τόσο διαφορετική, και πώς να μιλήσεις τώρα πια στους νέους μας για τον ανατολίτη φιλόσοφο, τον προικισμένο με το μεγάλο προσόν της εγκαρτέρησης και της υπομονής, τον ετοιμόλογο, που η γλώσσα του «κόκαλα δεν είχε και κόκαλα τσάκιζε», αν έπρεπε να την αφήσει ελεύθερη. Αν και προτιμούσε να δείχνει απλοϊκός. Εάν φυσικά ήταν ένα μόνον πρόσωπο αυτός ο δημοφιλής ήρωας τόσων ανεκδότων, μύθων, παροιμιών ή απλώς ήταν η προσφορά και η σφραγίδα, το απόσταγμα δηλαδή της σοφίας και των εμπειριών ζωής κάθε λαού που κατοικούσε στην Καππαδοκία του 13ου αιώνα. Τούρκοι, Αρμένιοι, Ελληνες, Εβραίοι, ακόμη και ταξιδιώτες από χώρες μακρινές, εξωτικές, εμπορευόμενοι, στρατιωτικοί, εξερευνητές, άνθρωποι της περιπέτειας και κυνηγοί του αγνώστου ζούσαν την κοινή -τότε- καθημερινότητά τους. Αλλά η καθημερινότητα θέλει και τον λόγο, λαχταρά και τον μύθο, ζητεί και την ευθυμία ώς και την υπόσχεση της καλυτέρευσης. Και ποια η χαρά και η ανακούφιση όταν οι άνθρωποι, όποιο και αν είναι το γένος και η καταγωγή τους, διαπιστώνουν ότι όλοι -ή σχεδόν όλοι- τα ίδια έχουν να πουν και να ζήσουν και παρόμοιες μνήμες διαφυλάσσουν. Οπως λ.χ. έγινε με τις ιστορίες του Νασρεντίν.
Στο βιβλίο περιλαμβάνονται ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα προερχόμενες από πηγές τουρκικές (Καππαδοκία και ευρύτερη Μικρά Ασία), ενώ οι ιστορίες οι παρμένες από τον ελλαδικό χώρο (Κρήτη, Ηπειρος, Μακεδονία, Θράκη) δεν απαντώνται σε τουρκικές πηγές. «Γλώσσα του Χότζα», αναφέρεται στην εισαγωγή, «ήταν η τουρκική, κοινή γλώσσα όλων σχεδόν των λαών της περιοχής, την εποχή της γένεσης των ιστοριών αυτών...». Από την Καππαδοκία, μέσω της Μικράς Ασίας και της Ελλάδας, διαδόθηκαν στην Ευρώπη, φτάνοντας μέχρι τη Φινλανδία, όπως επίσης έφθασαν μέχρι την Περσία και την Κίνα. Ετσι, πολλά έθνη θεωρούν δικό τους τον Νασρεντίν, όπως οι Αφγανοί, οι Αραβες, οι Πέρσες, οι Ουζμπέκοι. Η UNESCO είχε θεσπίσει το 1996-97 Διεθνές Ετος Νασρεντίν Χότζα. Το δε όνομά στα αραβικά σημαίνει «Η δόξα της πίστης». Φέρεται ως γεννηθείς τον 13ο αιώνα στο Μεγάλο Κορασάν και φίλος του Ταμερλάνου, μα αλλού υποστηρίζεται ότι γεννήθηκε στη Μικρά Ασία, 15ο ή 16ο αιώνα. Ασκησε το επάγγελμα του ιεροδίκη (καδής) και του μουλά (ιεροδιδάσκαλος). Πάντως το παλαιότερο χειρόγραφο που αναφέρεται στον Νασρεντίν, χρονολογείται στα 1571.
Το Κέντρο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμού, οπωσδήποτε, έκανε μια πολύ καλή κίνηση εκδίδοντας τις ιστορίες και τα χωρατά του Νασρεντίν, που είναι, ουσιαστικώς, οι ιστορίες και τα χωρατά, οι περιπέτειες αλλά και η ήσυχη, καθημερινή ζωή των λαών. Με τις φροντίδες τις σημερινές και τις αυριανές προετοιμασίες, με τις αγάπες και τις δολοπλοκίες, τους φόβους, τις γέννες, τη ζήλια, την πρόοδο, την ταπεινότητα και τις εξάρσεις του.
Σε αυτόν τον σεμνό τόμο — με την αξιοπρόσεκτη επιμέλεια πάντως και τις απολύτως ταιριαστές εικόνες της Μάριας Μπαχά — υπάρχουν πολλή σοφία, πολλή γνώση ζωής και πάμπολλα περιστατικά που αξίζει να διαβαστούν. Και μεγάλη ευθυμία, που θα διαρκέσει. Ξεκινώντας από την πασίγνωστη ιστορία «Φάε γούνα μου», όπου ο Νασρεντίν βάζει επιδεικτικά τη γούνα του να φάει στο επίσημο τραπέζι όπου ήταν καλεσμένος, διότι όταν είχε εμφανιστεί με τα ρούχα της δουλειάς ουδείς τον καταδέχτηκε (τουρκική εκδοχή αυτή), προχωρούμε περίπου στην ίδια ιστορία, αλλά στην ελληνική εκδοχή της, «Φάτε κι εσείς μανίκια μου», και συνεχίζουμε στην αραβική εκδοχή της ιστορίας, «Τα φαρδομάνικα», όπου ο Χότζας, στο τραπέζι ενός γάμου, γεμάτος σεβασμό, απευθύνεται στα μανίκια του: «Από δω, αξιότιμα φαρδομάνικά μου, καθήστε παρακαλώ!». Και όταν οι συνδαιτυμόνες γέλασαν κοροϊδευτικά, ο Χότζας τούς κοιτά: «Γιατί γελάτε, αγαπητοί μου; Μήπως αυτά δεν μ' έφεραν και με κάθισαν σ' αυτή τη θέση;». Προηγουμένως, είχε πάει με τα καθημερινά του ρούχα και τον είχαν περιφρονήσει.
Η ιστοριούλα «Πάντα η ίδια» έχει ως εξής: «Ενα βράδυ η γυναίκα του Χότζα επιστρέφει στο σπίτι με μια προβοσκίδα, να! “Τι έγινε πάλι κι έχεις κρεμάσει τέτοια μούτρα;” τη ρωτάει ο Χότζας. “Πήγα να συλλυπηθώ μια συγχωριανή που πέθανε η μάνα της, και όπως καταλαβαίνεις, είμαι στενοχωρημένη!” απαντάει η Χότζαινα. “Ναι, μωρέ γυναίκα, βλέπω τη μούρη σου κι όποτε γυρίζεις κι από γάμους κι από πανηγύρια!”».
Μικρά, αστραφτερά κομμάτια, λαϊκά, πάνσοφα. Ας τα διαφυλάξουμε. Και ας συστήσουμε το βιβλίο στα μεγαλύτερα από τα παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου